بی اختیاری سرریزی ادرار زمانی رخ میدهد که مثانه شما نمی‌تواند به طور کامل ادرار را تخلیه کند، بنابراین مقدار کمی از ادرار باقیمانده بعدا نشت میکند زیرا مثانه شما خیلی پر شده است. ممکن است قبل از نشت ادرار نیاز به دفع ادرار را احساس کنید اما این مساله همیشه رخ نمی‌دهد. گاهی اوقات به این نوع بی اختیاری ادرار، قطره قطره آمدن ادرار گفته میشود. به طور کلی، بی اختیاری ادرار در زنان دو برابر شایعتر از مردان است، اما مردان بیشتر از زنان دچار بی اختیاری سر ریزی میشوند.
چه عواملی منجر به سرریزی ادرار میشوند و چه افرادی بیشتر در معرض خطر بی اختیاری سر ریزی قرار دارند؟
علت اصلی بی اختیاری سر ریزی، احتباس ادراری مزمن است و بدین معناست که شما نمی‌توانید مثانه خود را تخلیه کنید. در این حالت ممکن است نیاز به دفع مکرر ادرار داشته باشید اما در فرایند شروع ادرار و تخلیه کامل مثانه مشکل دارید. احتباس ادراری مزمن در مردان شایعتر از زنان است. معمولا این امر به علت هایپرپلازی خوش خیم پروستات رخ میدهد، در این بیماری غده پروستات بزرگ میشود اما سرطانی نیست. غده پروستات لوله ای که وظیفه حمل ادرار را از بدن به خارج بر عهده دارد و قسمت ابتدایی پیشابراه را احاطه کرده است. هنگامی کهغده پروستات بزرگ میشود، بر پیشابراه فشار می‌آورد و باعث اختلال در دفع ادرار میشود. بنابراین احتمال پیش فعال شدن مثانه نیز وجود دارد که باعث میشود بیماری که غده پروستات او بزرگ شده است نیاز فوری به دفع ادرار پیدا کند. این مساله با گذر زمان باعث ضعیف شدن عضله مثانه می‌گردد و باعث اختلال در رفع کامل ادرار و تخلیه مثانه میشود. ادرار باقیمانده در مثانه باعث پر شدن پیش از حد آن میشود در نتیجه ادرار نشت میکند.
عوامل دیگری نیز وجود دارند که باعث بی اختیاری سرریزی در زنان و مردان میشوند که این عوامل عبارتنداز:
- تومور و سنگ مثانه
- بیماری‌هایی که بر اعصاب تاثیر می‌گذارد مانند ام اس، دیابت، یا آسیب مغزی
- جراحی لگن در گذشته
- برخی داروهای خاص
- افتادگی شدید مثانه یا رحم
علائم و نشانه‌های بی اختیاری سرریزی چیست؟
- نشت ناگهانی ادرار
- احساس پر بودن مثانه حتی بعد از دفع ادرار
- نشت ادرار هنگام خواب
- جریان ادرار که در هنگام دفع ادرار قطع و دوباره شروع میشود؛
- اختلال در دفع ادرار حتی هنگام نیاز به دفع فوری ادرار
تفاوت بی اختیاری سرریزی ادرار با سایر انواع بی اختیاری چیست؟
بی اختیاری سرریزی یکی از انواع بی اختیاری ادراری است. انواع مختلف بی اختیاری ادراری دلایل و ویژگی‌های متفاوتی دارند که عبارتند از:
- بی اختیاری استرسی: زمانی رخ میدهد که فعالیت‌های جسمانی مانند پریدن، خندیدن، یا سرفه کردن منجر به نشت ادرار شوند. علل احتمالی این نوع بی اختیاری میتواند ضعیف شدن یا آسیب دیدن عضلات کف لگن، اسفنکتر پیشابراه، یا هر دو باشد.
- بی اختیاری فوریتی: باعث نیاز فوری و ناگهانی به دفع ادرار میشود و این امر حتی زمانی که مثانه پر نشده است نیز رخ میدهد. ممکن است بیمار نتواند به موقع خود را به سرویس بهداشتی برساند.
- بی اختیاری ترکیبی: در این حالت بیمار دچار بی اختیاری استرسی و فوریتی است. معمولا بی اختیاری زنان از نوع بی اختیاری ترکیبی است.
- بی اختیاری رفکلس: این نوع بی اختیاری به علت آسیب دیدن اعصاب رخ میدهد. اعصاب آسیب دیده نمی‌توانند به مغز هشدار دهنده که مثانه پر شده است.
- بی اختیاری عملکردی: این نوع بی اختیاری زمانی رخ میدهد که یک مشکل غیر مرتبط با مجرای ادرار باعث بی اختیاری ادرار شود.
تشخیص بی اختیاری سرریزی
ممکن است پزشک از شما بخواهد یک هفته قبل از مراجعه به مطب او، عملکرد مثانه خود را یادداشت کنید. یادداشت کردن عملکرد مثانه میتواند به پزشک برای یافتن الگوها و علل احتمالی بی اختیاری ادرار کمک کند. بنابراین باید چند روز اقدام به یادداشت کردن موارد زیر نمائید:
- مقدار آبی که می‌نوشید.
- زمانیکه ادرار میکنید.
- مقدار ادراری که دفع میکنید.
- آیا نیاز به دفع فوری ادرار دارید.
- تعداد دفعاتی که دچار نشت ادرار می‌شوید.
پس از صحبت درباره علائم بی اختیاری، پزشک برای تشخیص نوع بی اختیاری شما، دستور انجام آزمایشات تشخیصی را میدهد که این موارد عبارتنداز:
- پزشک از شما می‌خواهد سرفه کنید ( یا قسمت استرس را انجام میدهد ) سپس به بررسی نشت ادرار می‌پردازد.
- انجام آزمایش ادرار برای بررسی وجود خون یا عفونت اقدام بعدی محسوب میشود.
- در مردان بزرگ شدن غده پروستات مورد بررسی قرار می‌گیرد با تست یورودینامیک نشان میدهد که مثانه قادر به نگه داشتن چه مقدار ادرار است و آیا میتواند به طور کامل به تخلیه ادرار بپردازد یا خیر.
گزینه‌های درمانی برای بی اختیاری سرریزی
طرح درمانی براساس نیازهای شما میتواند شامل یک یا چند مورد از موارد زیر باشد:
باز آموزی رفتاری در منزل
- باز آموزی رفتاری در منزل به شما کمک میکند به مثانه خود یاد بدهید نشت ادرار را کنترل کند. با باز آموزی مثانه باید چند لحظه بعد از احساس نیاز به دفع فوری ادرار صبر کنید. میتوانید این کار را با زمان ده دقیقه شروع کنید و سپس سعی کنید تا جایی پیشرفت کنید که هر دو یا چهار ساعت یکبار ادرار کنید.
- تخلیه دوباره بدین معناست که پس از دفع ادرار باید چند دقیقه صبر کنید و دوباره به سرویس بهداشتی بروید این کار به مثانه یاد میدهد که به طور کامل ادرار را تخلیه نماید.
- سعی کنید در برنامه زمانی دقیق به سرویس بهداشتی بروید، به این ترتیب به جای صبر کردن برای احساس تخلیه فوری ادرار یاد میگیرید که هر دو یا چهار ساعت ادرار کنید.
- تمرینات کگل یا ورزش عضلات کف لگن شامل منقبض کردن عضلاتی است که از آن برای قطع کردن جریان ادرار استفاده میکنید. برای انجام این تمرین باید این عضلات را به مدت 5 تا 10 ثانیه منقبض کنید، و سپس به مدت 5 تا 10 ثانیه استراحت کنید. میتوانید روزی سه بار که هر بار شامل 10 مرتبه تکرار است به انجام این حرکت بپردازید.
محصولات و وسایل پزشکی
میتوانید از وسایل زیر برای متوقف کردن نشت ادرار استفاده کنید:
- زیرپوشهای مخصوص بزرگسالان که شبیه زیرپوشهای معمولی هستند و میتوانید آنها را زیر لباس خود بپوشید. ممکن است مردان به جمع کننده ادرار نیز نیاز داشته باشند که یک پرجاذب است و زیر لباس قرار داده میشود؛.
- کاتترکه یک لوله نرم و منعطف است و میتوانید آن را دورن پیشابراه قرار دهید و مثانه خود را تخلیه کنید.
- پساری یک حلقه سفت و اژینال است که میتوانید همیشه از آن استفاده کنید. اگر دچار افتادگی رحم یا مثانه شده اید، این حلقه با قرار دادن مثانه در جای خود از نشت ادرار جلوگیری میکند.
- دستگاه مخصوص پیشابراه که شبیه تامپون است و برای جلوگیری از نشت ادرار درون پیشابراه قرار داده میشود. میتوانید قبل از انجام دادن هرگونه فعالیت جسمانی که منجر به بی اختیاری میشود آن را درون پیشابراه قرار دهید و قبل از دفع ادرار آن را خارج کنید.
داروها
معمولا از داروهای زیر برای درمان بی اختیاری سرریزی استفاده میشود:
- داروهای آلفابلاکر باعث شل شدن فیبرهای عضلاتی در پروستات و گردن مثانه مردان میشوند و به تخلیه کامل مثانه کمک میکنند.
- داروهای خنثی کننده اثر استیل کولین میتوانند از اسپاسم مثانه جلوگیری کنند. داروی میرابگرون باعث شل شدن عضلات مثانه میشود و به تخلیه کامل مثانه و دفع مناسب کمک میکند.
- اکسی بوتین یکی از داروهایی است که برای درمان بی اختیاری ادرار تجویز میشود و به کنترل اسپاسم عضلات مثانه کمک میکند.
- استروژن موضعی با در پائین به صورت پماد، چسب، یا حلقه واژینال وجود دارد که با حفظ و افزایش بافت واژن و پیشابراه به کنترل علائم بی اختیاری ادراری در زنان مبتلا به این عارضه کمک میکند.
تحریک الکتریکی عصب
اگر تغییر سبک زندگی تغییرات رفتاری، و داروها نتوانند به بهبود علائم کمک کنند، ممکن است متخصص کلیه و مجاری ادرار پیشنهاد دهد برای جلوگیری از ریزش ادرار از تحریک الکتریکی عصب استفاده شود. تحریک الکتریکی عصب شامل تغییر دادن رفلاکسهای مثانه به کمک جریان الکتریستیه است. تحریک عصب ساکرال و تحریک جلوی عصب تیبیال دو نوع از شایع ترین روشهای تحریک الکتریکی عصب هستند.
بیوفیدبک
مردان نیز میتوانند به کمک بیوفیدبک نحوه انجام صحیح تمرینات کگل را یاد بگیرند. در بیوفیدبک از سسنورهای ویژه برای ارزیابی عضلات را به صورت گراف نشان میدهد و زمانی که بیمار به درستی از عضلات خود استفاده کند صدا نیز شنیده میشود. متخصصین از اطلاعات به دست آمده برای کمک به تغییر عملکرد غیر طبیعی عضلات کف لگن بیمار برای کنترل جریان ادرار استفاده میکنند.
عمل جراحی
درصورتی که سایر روشهای درمانی تاثیری در بهبود مشکل بیمار نداشته باشد، انجام عمل جراحی به یک گزینه درمانی تبدیل خواهد شد که شامل موارد زیر است:
- روشهای اسلینگ
- معلق کردن گردن مثانه
- جراحی افتادگی مثانه
- عضب اسفنکتر مصنوعی ادرار
