بیاختیاری ادرار، از دست دادن غیرارادی کنترل مثانه و ضعف عمومی مثانه است که میتواند تأثیر بسیار نامطلوبی بر زندگی فرد داشته باشد. بیاختیاری یک علامت است که نشان میدهد اتفاق دیگری در بدن افتاده است و باید با پزشکی که در این مورد دانش دارد مشورت شود. بیاختیاری را میتوان همیشه به طور موفقیتآمیزی درمان یا مدیریت کرد. بیوفیدبک یکی از روشهای مؤثر در مدیریت بیاختیاری ادرار است. این یک روش غیرتهاجمی است که به شما در درک چگونگی عملکرد بدن کمک میکند بنابراین شما کنترل بیشتری بر علائم بیاختیاری خواهید داشت.
انواع بیاختیاری ادرار
انواع بیاختیاری ادرار عبارتند از:
- بیاختیاری عملکردی: افراد ناتوانی که دچار بیاختیاری نیستند اما نمیتوانند به موقع خود را به توالت برسانند و از محصولات جذبکننده استفاده میکنند به عنوان شخص دچار بیاختیاری ادرار شناخته میشوند.
- بیاختیاری ناشی از فشار: این عارضه زمانی اتفاق میافتد که مجرای ادرار نمیتواند مقدار افزایش یافته ادرار در مثانه را در خود نگه دارد و به دلیل فشار ناشی از تمرینات ورزشی، سرفه و عطسه دچار بیاختیاری ادرار میشود.
- بیاختیاری فوری: میتواند به دلیل اسپاسم یا گرفتگی غیرارادی و ناگهانی مثانه اتفاق بیفتد. افراد مبتلا نمیتوانند مدتی ادرار خود را نگه دارند تا به توالت برسند.
- مثانه بیشفعال: اصطلاحی پزشکی است که برای گروهی از علائم اسپاسم غیرارادی مثانه به کار برده میشود و شامل تکرر ادرار به خصوص در هنگام شب و فوریت نیاز به دفع ادرار با نشت یا بدون نشت غیرارادی میشود.
- بیاختیاری بیش از حد: زمانی این اتفاق میافتد که مثانه خیلی پر شده باشد و بر مقاومت مجرای ادرار غلبه میکند، زیرا مثانه قادر به تخلیه کامل نبوده و ادرار بدون نیاز به دفع فوری آن نشت میکند.
- بیاختیاری کلی: نتایج ناشی از عدم کنترل کامل ادرار که منجر به نشت دائمی یا مقطعی تخلیه غیرارادی مثانه میانجامد.
علل
برخی علل بیاختیاری ادرار عبارتند از:
- ممکن است بیاختیاری به دلیل ضعف عضلات کف لگن به دلیل زایمان واژینال، ابتلا به برخی بیماریها مانند ام اس یا پارکینسون، نقصهای مادرزادی، آسیبدیدگیهای ناشی از تصادفات یا به عنوان عوارض پس از انجام برخی عملهای جراحی یا مصرف برخی داروها باشد.
- بیاختیاری به دلیل افزایش سن رخ نمیدهد. به هر حال، تغییراتی که با فرایند طبیعی افزایش سن رخ میدهد ممکن است در ابتلا به بیاختیاری اثر داشته باشند. برای مثال، بزرگ شدن طبیعی پروستات در مردان به دلیل افزایش سن یا بیماریهای پیشرونده استروژن که زنان با افزایش سن و پس از یائسگی به آن مبتلا میشوند و زایمان ممکن است باعث ابتلا به بیاختیاری شوند.
- از آنجا که بیاختیاری ممکن است علل متعددی داشته باشد، ضعف مثانه یا مشکلات آن باید توسط پزشک تشخیص داده شود تا مشخص شود که این عارضه به دلیل ابتلا به بیماریهای دیگر نیست و اقدامات درمانی مقتضی و مناسب مورد تبادل نظر قرار گرفته و انتخاب شود.
اقدامات درمانی
بیوفیدبک
هدف از بیوفیدبک در بیاختیاری ادرار، اصلاح رفتار شخص و آموزش افزایش کنترل بر مثانه به او است. افراد آموزش داده میشوند تا واکنشهای فیزیولوژیکی مثانه و عضلات لگن که در دفع ادرار به کار برده میشوند را تغییر دهند. مهارتهای جدید برای حفظ اختیار یا کمک به بازآموزی رفتارهای کنترلی گذشته آموزش داده میشوند. بیوفیدبک در بیاختیاری ادراری یک قسمت مهم از برنامه رفتاری است که به بازیابی اختلال عملکرد عضلات لگن کمک میکند.
روش بیوفیدبک مورد استفاده در بیاختیاری ادرار
در درمان به روش بیوفیدبک برای درمان بیاختیاری ادرار از گرافها و چراغهای کامپیوتری به عنوان بک ابزار آموزشی برای کمک به شناسایی و آموزش کنترل صحیح عضلات استفاده میشود. بیوفیدبک در بیاختیاری ادرار به شما کمک میکند تا با تغییر گراف یا چراغ در زمان فشار عضله درست، محل آن را تشخیص دهید. بیوفیدبک بهینه شامل مشاهده حرکات عضلات شکم و لگن است بنابراین باید از یک سیستم دو کاناله استفاده شود. در سیستمهای چندکاناله هم کانال فشار و هم کانال الکترومیوگراف وجود دارد. این سیستمها به پزشک این امکان را میدهند که روشهای مختلف بیوفیدبک را به کار گیرند. برای مثال، پزشک میتواند عمل نظارت بر فشار مثانه، عضلات اسفنکتر و عضلات شکم را انتخاب کند. بیوفیدبک به شما آموزش میدهد که عضلات دیگر را منقبض نکنید. ابزاری که برای درمان بیوفیدبک به کار برده میشود باید متناسب با شما باشد. اگر شما سالمند هستید و بینایی ضعیفی دارید، صفحه نمایش باید متناسب چشمهای پیر باشد. برای افراد مسنتر، یک سیستم که اجزای صوتی دارد باید امواج صوتی با فرکانس پایین داشته باشد که گوشهای ضعیف افراد مسن قادر به شنیدن اصوات آن باشد.
بیوفیدبک برای بیاختیاری ادرار چگونه کار میکند؟
در زنان، یکی پراب کوچک (مشابه تامپون) در واژن قرار داده میشود. در مردان و در برخی از زنان یک پراب کوچک در رکتوم قرار داده میشود. این پراب فعالیتهای عضلات را حس میکند. در برخی موارد به جای پراب، الکترودهای سطح (تکههای چسبنده) در اطراف قسمت بیرونی رکتوم قرار داده میشود. جلسات بیوفیدبک برای بیاختیاری ادرار معمولاً 20 تا 30 دقیقه طول میکشند. تعداد جلسات مورد نیاز به طور متوسط 6 جلسه است اما ممکن است شما برای دستیابی به نتایج مطلوب نیاز به جلسات درمانی بیشتری داشته باشید. در شروع ممکن است نیاز باشد برای جلسات بیوفیدبک هفتهای یک بار یا بیشتر به مطب مراجعه کنید.
روشهای درمانی دیگر
راههای دیگر درمان عبارتند از:
- ورزش کگل یا آموزش عضلات کف لگن: ورزش کگل، تمرینات مرتب روزانهای است برای عضلات کف لگن که ممکن است با تحریک الکتریکی یا بدون آن انجام شود و به شناسایی عضلات درستی که باید منقبض شوند کمک میکند.
- آموزش مثانه: به افراد آموزش میدهد که در برابر فوریت نیاز به دفع ادرار مقاومت کرده و به تدریج فواصل بین دفع ادرار را افزایش دهند.
- رژیم غذایی: با مصرف غذاها و مایعاتی که مثانه را تحریک میکنند به درمان کمک میکند مانند کافئین و الکل زیاد انجام میشود.
- داروها: یک نوع از این داروها میتواند اسپاسم مثانه را کاهش دهد.
- جایگزینهای هورمونی: درمانهای استروژن برای کمک به بهبود بیاختیاری ناشی از فشار در زنان پس از سن یائسگی
- تزریقها: شامل تزریق موادی در مسیر ادرار (مجرای ادرار) برای افزایش استحکام و مقاومت
- انجام عمل جراحی: یکی از شایعترین عملهای جراحی، تعویض گردنه مثانه است. همچنین کاشت اسفنکتر مصنوعی به مردانی که پس از انجام عمل جراحی پروستات دچار بیاختیاری ادرار شدهاند کمک میکند. دستگاه تحریک عصب ساکرال یک گزینه برای بزرگسالان است که در بدن فرد کاشته شده و به تحریک عصبها در لگن کمک کرده و باعث بهبود عملکرد مثانه میشود.
