روش‌های نوین درمان بی‌اختیاری ادرار از طریق توان‌بخشی لگن

 انواع بی‌اختیاری ادرار

بی‌اختیاری ادرار یک بیماری نیست بلکه علامت ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها است. علل ابتلا به این بیماری در مردان و زنان متفاوت است اما ارثی نیست و بخشی از فرایند طبیعی پیری است. بی‌اختیاری ادرار 4 نوع دارد:

• بی‌اختیاری ادراری استرسی: عضلات لگن افراد مبتلا به بی‌اختیاری ادراری استرسی اجازه می‌دهد که ادرار عبور کند. این یکی از انواع بسیار شایع بی‌اختیاری ادراری است. این عارضه در زنان سالمند شایع بوده و در مردان کمتر دیده می‌شود.
• مثانه بیش فعال: مثانه بیش فعال یکی دیگر از انواع بی‌اختیاری ادراری است که به آن بی‌اختیاری “اضطراری” نیز گفته می‌شود. بیش از 30 درصد از مردان و 40 درصد از زنان آمریکایی دچار مثانه بیش فعال هستند که بر زندگی این افراد تأثیر می‌گذارد. این عارضه باعث محدود شدن فعالیت‌های این افراد می‌شود زیرا آنها می‌ترسند که در زمانی که نزدیک به توالت نباشند به طور ناگهانی نیاز به دفع ادرار پیدا کنند. این افراد حتی ممکن است قادر به خوب خوابیدن در هنگام شب هم نباشند.
• بی‌اختیاری ادراری ترکیبی (بی‌اختیاری ادراری استرسی و بیش فعالی مثانه): برخی افراد ممکن است بی‌اختیار ادرار کرده و در بیشتر موارد دچار تخلیه اضطراری ادرار می‌شوند که به این عارضه بی‌اختیاری ترکیبی گفته می‌شود. در این بیماری فرد هم به بی‌اختیاری ادراری استرسی و هم به بیش فعالی مثانه مبتلا است.
• بی‌اختیاری ادراری سرریز شده: بدن افراد مبتلا به بی‌اختیاری ادراری سرریز شده بیش از ظرفیت مثانه ادرار تولید کرده و به همین دلیل قادر به تخلیه آن نبوده و دچار بی‌اختیاری می‌شود. به علاوه گاهی اوقات ممکن است جریان ادرار قطع شده یا عضلات مثانه به اندازه کافی منقبض نشوند.

علت بی‌اختیاری ادرار در زنان و مردان چیست؟

برخی از علل اصلی ابتلا به بی‌اختیاری ادراری عبارتند از:

• آسیب‌دیدگی در حین تولد
• افزایش فشار بر روی بدن
• آسیب‌دیدگی مثانه یا نزدیک بودن آن به قسمت‌هایی که تحت عمل جراحی قرار گرفته‌اند
• بیماری‌های مغز و اعصاب
• برخی اختلالات در بافت‌ها همبند
• مصرف برخی داروها
• نوشیدن مقادیر بسیار زیاد الکل و کافئین
• کم آب خوردن
• یبوست

 علائم بی‌اختیاری ادراری

علامت اصلی بی‌اختیاری ادراری این است که فرد نمی‌تواند ادرار خود را کنترل کند.

• ترشح بی‌اختیار ادرار به خصوص در زمان سرفه کردن، عطسه کردن یا خندیدن
• نشت ادرار در حد کم تا متوسط
• نیاز فوری و مکرر به دفع ادرار
• نشت مقادیر متوسط تا زیاد ادرار، البته ممکن است این مقدار کم هم باشد

آیا درمان بی‌اختیار ادرار با توان‌بخشی لگن امکان‌پذیر است؟

 تمرینات کف لگن

اولین مرحله در توان‌بخشی عضلات لگن ایجاد آگاهی بیشتر در مورد عملکرد عضله بالابر است. به تمرینات و حرکات ورزشی کف لگن گاهی اوقات، ورزش کگل نیز گفته می‌شود که یک روش توان‌بخشی برای سفت کردن و حجم دهی به عضلات کف لگن که به تدریج و به مرور زمان ضعیف شده‌اند است. این تمرینات باعث تقویت عضله اسفنکتر برای جلوگیری از نشت ادرار در افراد مبتلا به بی‌اختیاری ادراری استرسی می‌شود. این تمرینات عضلات کف لگن را تقویت می‌کنند که از پرولاپس لگن (حرکات نامناسب ارگان‌های لگن) جلوگیری می‌کنند. تمرینات کگل می‌توانند باعث رفع بی‌اختیاری ادراری اضطراری شوند. انقباض عضلات اسفنکتر ادراری باعث شل شدن عضلات مثانه می‌شود. توان‌بخشی عضلات کف لگن ممکن است برای تجدید برنامه ادراری مثانه جهت کاهش تناوب بی‌اختیاری ادرار انجام می‌شود.

 بیوفیدبک

در بیوفیدبک درمانی از ابزار الکترونیکی برای کمک به افرادی که در شناسایی عضلات بالابر خود مشکل دارند استفاده می‌شود. بیوفیدبک درمانی یک روش درمانی توصیه شده برای بی‌اختیاری ادراری استرسی، بی‌اختیاری اضطراری و بی‌اختیاری ترکیبی می‌باشد. در بیوفیدبک تراپی از کامپیوتر و وسایل الکترونیکی استفاده می‌شود تا به فرد در درک زمان انقباض عضلات کمک کند.

• بیوفیدبک یک روش درمانی غیرتهاجمی است که جلسات آن به طور هفتگی در مطب یا بیمارستان توسط متخصصین آموزش دیده انجام می‌شود و غالباً با تمرینات مربوط به عضلات کف لگن در منزل ادامه می‌یابد. در هنگام بیوفیدبک تراپی از یک سنسور به شکل تامپون استفاده می‌شود که در وازن یا رکتوم قرار داده شده و یک سنسور دیگر هم در شکم قرار داده می‌شود. این سنسورها سیگنال‌های الکتریکی را از عضلات کف لگن شناسایی می‌کنند. بیمار در زمانی که متخصص به او می‌گوید، عضلات کف لگن را منقبض کرده یا شل می‌کند. سیگنال‌های الکتریکی ارسالی از عضلات کف لگن در صفحه کامپیوتر نشان داده می‌شوند.
• با انجام بیوفیدبک، بیمار متوجه می‌شود که عضلات کف لگن او که به توان‌بخشی نیاز دارند تقویت شده‌اند. مزیت بیوفیدبک درمانی این است که در مورد کیفیت و شدت انقباضات عضلات کف لگن بازخوردهای دقیقه به دقیقه می‌دهد.

 تحریک الکتریکی 

تحریک الکتریکی سطحی بالاتر از بیوفیدبک است که برای توان‌بخشی عضلات کف لگن مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش درمانی عضلات بالابر با استفاده از جریان الکتریکی بدون درد تحریک می‌شوند. زمانی که عضلات کف لگن با این جریان‌های ضعیف الکتریکی تحریک شدند، عضلات بالابر و اسفنکتر ادراری منقبض شده و انقباضات مثانه مسدود می‌شوند. تحریک الکتریکی نیز مانند بیوفیدبک می‌تواند در مطب یا در منزل انجام شود. تحریک الکتریکی می‌تواند همراه با بیوفیدبک یا تمرینات عضلات کف لگن انجام شود.

• در تحریک الکتریکی نیز همانند بیوفیدبک تراپی از تجهیزات و پراب­هایی به شکل تامپون استفاده می‌شود. این شکل از توان‌بخشی عضلات مشابه بیوفیدبک تراپی است و فقط در آن از جریان‌های الکتریکی برای تحریک مستقیم عضلات کف لگن استفاده می‌شود.
• همان گونه که در بیوفیدبک نیز انجام می‌شود، تحریک الکتریکی عضلات کف لگن نیز در درمان بی‌اختیاری ادراری استرسی، بیش فعالی مثانه و بی‌اختیاری ترکیبی در زنان مؤثر واقع می‌شود. تحریک الکتریکی در زنان مبتلا به بی‌اختیاری ادراری استرسی و ضعف شدید یا آسیب‌دیدگی عضلات کف لگن مؤثرتر است. برنامه تحریک الکتریکی به انقباض عضلات لگن ضعیف شده کمک می‌کند تا آنها قوی‌تر شوند. تحریک الکتریکی به زنان مبتلا به بی‌اختیاری اضطراری در شل شدن مثانه و جلوگیری از بروز انقباض‌های غیر اختیاری کمک می‌کند.

 وزنه‌های واژینال

وزنه‌های آموزشی واژینال می‌توانند برای تقویت عضلات کف لگن و درمان بی‌اختیاری ادراری استرسی در زنان مورد استفاده قرار گیرند. وزنه‌های واژینال مشابه تامپون­ها هستند و برای تمرین دادن عضلات کف لگن به کار برده می‌شوند. این وزنه‌ها مخروطی شکل بوده و با 5 ست وزنه (به طور مثال، 20 گرم، 32.5 گرم، 45 گرم، 60 گرم و 75 گرم) موجود هستند. به عنوان بخشی از تمرینات مقاومتی پیش‌رونده، یک وزنه در وازن قرار داده می‌شود که باید با سفت کردن عضلات اطراف واژن به مدت 15 دقیقه نگه داشته شود. با قوی‌تر شدن عضلات بالابر، طول زمان انجام تمرین را به 30 دقیقه افزایش دهید.

• این تمرین را دو مرتبه در روز انجام دهید. با قرار دادن وزنه‌ها، خانم‌ها می‌توانند عضلات مقتضی را درگیر کرده تا بتوانند انقباض عضلات کف لگن را درک کنند. انقباض مورد نیاز برای نگه داشتن وزنه‌ها در وازن قدرت عضلات کف لگن را افزایش می‌دهند.
• بهترین نتایج زمانی حاصل می‌شوند که تمرینات عضلات لگن (ورزش کگل) با استفاده از وزنه‌های داخل واژینالی انجام شوند. زنانی که قبل از سن یائسگی به بی‌اختیاری ادراری استرسی مبتلا می‌شوند تا حدود 70 تا 80 درصد پس از 4 تا 6 هفته درمان بهبود یافته یا درمان می‌شوند. وزنه‌های واژینال ممکن است برای زنان یائسه که به بی‌اختیاری ادراری استرسی مبتلا هستند نیز مفید و مؤثر باشد. به هر حال، وزنه‌های واژینال برای درمان پرولاپس ارگان لگن مناسب نیست.