درمان افتادگی رحم با روش های توانبخشی و تقویت عضلات لگن

 افتادگی رحم با توجه به شدت بیماری به چند دسته تقسیم می‌شود؟ 

 ضعیف شدن عضلات و شل شدن آنها باعث می‌شود که رحم به سمت پایین حرکت کند یا به طور کامل از بدن خارج شود. افتادگی رحم با توجه به شدت بیماری به صورت زیر تقسیم می‌شود:

• افتادگی درجه یک: دهانه رحم به سمت کانال واژن حرکت می‌کند.
• افتادگی درجه دو: دهانه رحم وارد ورودی کانال واژن می‌شود.
• افتادگی درجه سه: دهانه رحم از واژن خارج می‌شود.
• افتادگی درجه ۴: دهانه رحم به طور کامل از واژن خارج می‌شود. به این حالت پروسیدنتیا گفته می‌شود که به علت ضعیف بودن همه رباط‌های محافظ رحم رخ می‌دهد.

 دلایل اصلی که باعث بروز افتادگی رحم می‌شود چیست؟

 موارد زیر می‌توانند باعث بروز افتادگی رحم شوند:

• آسیب دیدگی عضلات و رباط‌های محافظ دیواره رحم در حین زایمان باعث افتادگی رحم می‌شود.
• ضعیف شدن و از بین رفتن حجم بافت رحم پس از یائسگی که با کاهش تولید طبیعی استروژن توسط تخمدان همراه است.
• اختلالاتی که باعث افزایش فشار درون شکم می‌شود مانند سرفه مزمن با آسم و برونشیت همراه است، زور زدن هنگام یبوست، تومورهای ناحیه لگن (نادر است) یا تجمع مایع در شکم، در افتادگی رحم نقش دارند.
• چاقی یا اضافه وزن باعث می‌‌شود که فشار بسیار زیادی به عضلات لگن وارد شود.
• جراحی رادیکال در ناحیه لگن باعث می‌شود که از توانایی عضلات و رباط‌های محافظ کاسته شود.

 سایر فاکتورهای خطر:

• برداشتن اجسام سنگین فشار زیادی را به ناحیه داخل شکم وارد می‌کند.
• عوامل نژادی (زنان سیاه پوست و آسیایی بیشتر از زنان آمریکایی و آفریقایی به این عارضه مبتلا می‌‌شوند).

 در صورت مشاهده چه علائمی‌ احتمال ابتلا به این بیماری وجود دارد؟

• احساس پر بودن یا فشار در ناحیه شکم که تحت عنوان احساس نشستن روی یک توپ کوچک توصیه می‌شود.
• درد پایین کمر
• بیمار احساس می‌کند چیزی از واژن او در حال خارج شدن است.
• دردناک بودن رابطه جنسی
• مشکل در دفع ادرار و مدفوع
• مشکل در راه رفتن

 آیا افتادگی رحم باعث سیستوسل می‌شود؟

 معمولا برخی از اختلالات با افتادگی رحم ارتباط دارند و باعث ضعیف شدن عضلات و رباط‌های می‌شوند که رحم را در جای خود نگه می‌دارند. برخی از این اختلالات عبارتند از:

• سیستوسل: فتق یا بیرون زدگی دیواره فوقانی واژن که بخشی از مثانه وارد واژن می‌شود و باعث تکرر ادرار، دفع فوریتی ادرار،‌ و احتباس ادراری می‌شود.
• انتروسل: فتق یا بیرون زدگی قسمت فوقانی واژن که قسمتی از روده کوچک وارد واژن می‌شود. ایستادن باعث درد کمر و احساس فشار می‌شود و این مشکل هنگام دراز کشیدن برطرف می‌گردد.
• رکتوسل: فتق یا بیرون زدگی قسمت دیواره خلفی واژن بخشی از رکتوم وارد واژن می‌‌شود. این حالت باعث دشوار شدن حرکات روده شده تا جایی که بیمار مجبور از قسمت داخلی واژن خود را فشار دهد تا رکتوم تخلیه شود.

 چه موقع باید برای درمان افتادگی رحم به پزشک مراجعه کرد؟ 

در صورت بروز موارد زیر باید شما به متخصص ارولوژی مراجعه کند:

• در صورتی که بیمار دهانه رحم خود را در نزدیکی واژن احساس کند.
• در صورتی که بیمار دچار نشت ادرار شده باشد.
• در صورتی که بیمار به طور مداوم احساس کند رکتوم او پر است.
• در صورتی که بیمار احساس کند به کانال واژن فشار وارد میشود یا بیرون زدگی چیزی را در ورودی واژن خود احساس نماید.
• در صورتی که بیمار به طور مداوم از درد پایین کمر رنج می‌برد و هنگام راه رفتن مشکل دارد برای دفع ادرار و مدفوع به مشکل برخورده است.

 بیمار باید در صورت بروز موارد زیر فورا به پزشک مراجعه نماید:

• احتباس یا بروز مشکل در دفع ادرار و مدفوع
• افتادگی کامل رحم (رحم به طور کامل از واژن خارج می‌شود).

 نحوه انجام معاینات پزشکی برای تشخیص این بیماری چیست؟

• پزشک براساس سابقه پزشکی بیمار و معاینه لگن می‌تواند افتادگی رحم را تشخیص دهد.
• در حالت ایستاده و خوابیده و وضعیت لگن بیمار را بررسی می‌کند.
• پزشک از بیمار می‌خواهد سرفه کند یا زور بزند تا میزان فشار داخلی شکم او را بررسی نماید.
• برخی از اختلالات خاص از قبیل انسداد مجرای پیشاب به علت افتادگی رحم باید از طریق پیلوگرام وریدی یا سونوگرافی تایید شود. در پیلوگرام وریدی ماده حاجب به درون سیاهرگ تزریق می‌شود سپس اشعه ایکس مسیر ماده حاجب درون مجاری ادراری را دنبال می‌کند.
• پزشک برای رد کردن سایر مشکلات ناحیه لگن انجام سونوگرافی را درخواست می‌کند. در این حالت قسمت سر دستگاه روی شکم بیمار یا درون واژن قرار داده می‌شود تا به کمک امواج صدا تصاویری دقیق از ناحیه واژن و رحم به دست بیاید.
• گاهی اوقات برای تهیه تصاویر بهتر و با وضوح بالا انجام اسکن ام آر آی درخواست می‌شود. انجام این اسکن فقط در موارد خاص درخواست می‌گردد.

 روش‌های درمانی غیر جراحی برای افتادگی رحم چیست؟

 درمان افتادگی رحم به میزان ضعیف بودن ساختارهای محافظ اطراف رحم بستگی دارد.

 درمان خانگی

می‌توان با انجام دادن برخی از تمرینات ورزشی به تقویت عضلات لگن کمک کرد. اما در اکثر موارد افتادگی رحم ربطی به تقویت ساختارهای عضلانی رحم ندارد. آسیب دیدگی مکرر رحم به علت زایمان و عوامل دیگری که در قسمت فوق به آنها اشاره کردیم در کنار پارگی رباط‌های محافظ واژن باعث بروز این عارضه می‌شود. در اکثر موارد خروج جنین از کانال واژن باعث کشیدگی واژن و متعاقباً پارگی فاسیای درون لگن می‌شود. انقباض عضلات ناحیه لگن می‌‌تواند به رفع مشکل نشت خفیف ادرار علت افزایش فشار داخل شکم ایجاد می‌شود (عطسه کردن و سرفه کردن) کمک ‌کند، البته این تمرینات ورزشی نمی‌‌توانند به رفع مشکل اختلالات عمیق مربوط به افتادگی رحم کمک نمایند.

 داروها

 می‌توان از استروژن درمانی برای تقویت عضلات بدن و عضلات اطراف واژن استفاده کرد. استفاده از شیاف یا پماد واژینال می‌‌تواند به بهبود قدرت و توانایی بافت‌های واژن کمک کند البته این روش فقط در زنانی که یائسه شده‌اند استفاده می‌شود. استروژن درمانی می‌تواند باعث بروز عوارض مختلف، به ویژه در افرادی که دچار برخی از انواع سرطان هستند، شود و ریسک بروز برخی از مشکلات از قبیل سکته و تشکیل لخته خونی را به ویژه در زنان مسن افزایش دهد. استروژن درمانی باعث بهبود بافت های آسیب دیده که منجر به افتادگی رحم شده‌اند نمی‌‌شود.

 استفاده از وسایل محافظ رحم

در صورتی که بیمار قصد انجام جراحی را نداشته باشد یا متقاضی مناسبی برای جراحی نباشد می‌تواند از وسایل محافظ (پساری) مخصوص کانال واژن استفاده کند تا از افتادگی رحم پیشگیری گردد. بیمار می‌تواند به طور موقت از پساری استفاده کند تا برای جراحی آماده شود، افرادی که اصلاً قصد انجام جراحی اصلاحی را ندارند می‌توانند به طور دائمی از این وسایل استفاده کنند. این وسایل در اندازه و اشکال مختلف وجود دارند که باید هر یک از آنها با ساختار بدن بیمار مطابقت داشته باشند. در صورتی که شدت افتادگی رحم زیاد باشد پساری درون واژن نمی‌ماند. پساری می‌‌تواند باعث بروز ترشح و بوی واژن شود. گاهی اوقات پساری می‌‌تواند فرآیند تحلیل رفتن واژن را آغاز کند و باعث خونریزی واژن شود. بیمار باید در فواصل زمانی منظم پساری را خارج کرده، تمیز نماید، و مجدداً آن را درون واژن قرار دهد.

 بیوفیدبک درمانی 

 بیوفیدبک یک فرآیند درمانی است که بیمار می‌تواند اطلاعات بیشتری را در خصوص کنترل عملکرد بدن خود به دست بیاورد. متخصص اورولوژی و زنان و زایمان از بیوفیدبک برای تعیین محل عضلات کف لگن و تقویت آنها استفاده می‌کنند. در بیوفیدبک درمانی وسایل مخصوصی درون واژن، رکتوم، یا روی پوست قرار داده می‌‌شود تا عملکرد عضلات کف لگن کنترل گردد. سپس پزشک از بیمار می‌خواهد عضلات کف لگن خود را منقبض کند و قدرت حرکتی انقباضات صفحه کامپیوتر مشاهده می‌کند. این روش به بیمار کمک می‌کند بتوانند به تدریج انقباضات را قوی‌تر و کارآمدتر کند.

 تحریک الکتریکی عصبی- عضلانی (NMES)

تحریک الکتریکی عصبی- عضلانی روش دیگری است که در برخی موارد از آن برای تقویت عضلات ضعیف کف لگن و بهبود کنترل مثانه استفاده می‌شود. تحریک الکتریکی اعصاب ناحیه لگن باعث می‌شود عضلات ضعیف لگن و اسفنکتر مجرای پیشاب و مقعد منقبض شوند. پزشک سر دستگاه را وارد واژن می‌کند و جریان الکتریکی خفیفی را به بدن ارسال می‌نماید و باعث منقبض شدن عضلات می‌شود و سطح آن پایین‌تر از آستانه تحمل درد است. پزشک از بیمار می‌خواهد هنگام احساس کردن جریان الکتریکی به منقبض کردن عضلات خود بپردازد. پس از شروع انقباضات، پزشک جریان الکتریکی را به مدت ۵ تا ۱۰ ثانیه قطع می‌کند. معمولاً هر جلسه درمانی حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشد.

 جراحی افتادگی رحم

 انتخاب عمل جراحی برای درمان افتادگی رحم به عوامل متعددی از قبیل سن بیمار، سطح سلامت عمومی او، و تمایل به بارداری در آینده بستگی دارد. در برخی موارد شدید، پزشک اقدام به خارج کردن رحم (هیسترکتومی) می‌کند. پزشک در حین جراحی به اصلاح افتادگی دیواره رحم، مجرای پیشاب، و مثانه و رکتوم می‌پردازد. این جراحی به صورت شکمی(ایجاد برش روی شکم) به صورت واژینال( ایجاد برش روی دیواره واژن) یا به صورت لاپاروسکوپی استفاده از وسایل مخصوص برای انجام عمل جراحی از طریق برش‌های کوچک انجام می‌شود.

 مراقبت‌های پس از عمل افتادگی رحم

 مراقبت‌های پس از عمل افتادگی رحم عنوان به نحوه درمان این مشکل بستگی دارد:

• اگر این بیمار تحت عمل کردن جراحی قرار گرفته باشد باید طبق توصیه پزشکان قسمت های روتین خود را انجام دهد. بیمار از پساری استفاده می‌کند باید پزشک پساری را تمیز کرده و چک نماید و آن را در محل مناسب قرار دهد.
• در صورتی که بیمار نحوه خارج کردن و تمیز کردن آن را در منزل یاد گرفته باشد نیازی به مراجعه به پزشک ندارد. تعداد زیادی از بیماران قادر به خارج کردن یا نصب مجدد پساری نیستند این افراد باید حتماً به پزشک مراجعه کنند.

 چگونه می‌توان از افتادگی رحم جلوگیری کرد؟

• وزن خود را کاهش دهید.
• مواد غذایی حاوی فیبر بخورید تا از یبوست پیشگیری شود.
• تمرینات کگل را انجام دهید تا عضلات کف لگن شما قوی شود.
• این تمرینات می‌توانند به بهبود نشت خفیف ادرار کمک کنند.
• از برداشتن اجسام سنگین یا زور زدن خودداری کنید.