توانبخشی لگن بعد زایمان: درمان بی‌اختیاری ادرار و افتادگی اندام لگن

در طول بارداری و زایمان، عضلات کف لگن کشیده می‌شوند. وزن جنین داخل رحم و ترشح هورمون‌هایی که موجب شل شدن عضلات و رباط‌ها می‌شوند و همچنین انقباض‌های شدید در هنگام زایمان موجب وارد شدن فشار به این قسمت از بدن می‌شود. زمانی که عضلات کف لگن آسیب می‌بینند یا ضعیف می‌شوند، ممکن است کنترل کمتری به مثانه و مقعد خود داشته باشید و دچار بی‌اختیاری ادرار ، خارج شدن بی‌اختیار باد و یا در موارد نادری، بی‌اختیاری مدفوع شوید.

اگر عضلات کف لگن بعد از چندین بارداری، به شدت ضعیف شده باشند، ارگان‌هایی که در لگن قرار دارند، پایین‌تر می‌روند که به آن پرولاپس ارگان‌های لگنی گفته می‌شود. پرولاپس موجب می‌شود در واژن خود احساس فشار کنید به طوری که انگاری چیزی دیواره وازن را هل می‌دهد. این موضوع بدین خاطر است که رحم، روده‌ها و مثانه به دیواره وازن فشار وارد می‌کنند.

با بالا رفتن سن نیز قدرت عضلات کف لگن به تدریج کاهش پیدا می‌کند. بنابراین احتمال آن که شما بعدها در سنین پیری دچار مشکلات مربوطه شوید بیشتر است تا بلافاصله پس از زایمان. پس یکی دیگر از علت‌هایی که به خاطر آن باید ورزش‌های مخصوص عضلات کف لگن را انجام دهید این است که از بروز پرولاپس در سال‌های آینده جلوگیری کنید.

توانبخشی لگن کدام مشکلات پس از زایمان را حل می‌کند؟

بسیاری از مشکلات می‌توانند به ضعیف شدن عضلات کف لگن مربوط باشند. این مشکلات خصوصا در مادران بعد از زایمان دیده می‌شود. ممکن است این مشکلات تا شش ماه پس از زایمان نیز ادامه داشته باشد و یا بعدها و با گذشت مدت زمان طولانی‌تری، آشکار شود.

• مشکلات ادراری: زنانی که به بی‌اختیاری ادرار مبتلا هستند ممکن است با عطسه کردن، خندیدن یا دویدن، مقداری از ادرار آن‌ها ریزش کند و یا احساس اضطرار شدید و ناگهانی برای رفتن به دستشویی داشته باشند و نتوانند به خوبی ادرار خود را نگه دارند، حتی اگر مثانه آن‌ها کاملا پر نباشد. برخی دیگر از زنان نمی‌توانند در زمانی که می‌خواهند، به طور کامل ادرار خو را تخلیه کنند.
• بی‌اختیاری مدفوع. بسیاری از زنان پس از زایمان، مشکلاتی در کنترل مدفوع یا گاز روده خود پیدا می‌کنند.
• درد پرینئال. این درد در دوره پس از زایمان شایع است. خصوصا در مادرانی که بافت پرینئال آن‌ها در حین زایمان پاره شده و یا عمل اپیزوتومی (برش پرینئال) در حین زایمان روی آن‌ها انجام شده است. ( پرینئال ناحیه بین واژن و مقعد است) منقبض بودن عضلات کف لگن موجب می‌شود برخی از مادران حتی بعد از بهبودی زخمهایشان همچنان درد پرینئال داشته باشند.
• درد لگن. برخی از مادران تا چندین ماه یا حتی چندین سال پس از زایمان خود، همچنان در هنگام مقاربت جنسی، درد دارند. برخی دیگر نیز دچار خارش و سوزش مهبل (بافتی که در دهانه ورودی واژن قرار دارد) می‌شوند. این موضوع باعث می‌شود که شخص نتواند لباس شنا یا هر لباس تنگ دیگری را بپوشد. برخی از بیماران نیز در هنگام مدفوع کرد درد دارند. این علائم اغلب بر اثر انقباض زیاد عضلات کف لگن ایجاد می‌شوند که منجر به التهاب بافتها و ریشه‌های عصبی می‌شود.
• پرولاپس ارگان‌های لگنی: زمانی که بارداری و زایمان موجب تضعیف عضلات کف لگن می‌شود، یکی یا تعداد بیشتری از ارگان‌هایی که توسط عضلات کف لگن پشتیبانی می‌شدند، (مانند رخم، مثانه و روده) ممکن است به خوبی قبل پشتیبانی نشوند و به سمت پایین حرکت کنند. توانبخشی این عضلات می‌تواند این وضعیت را بهبود دهد.

توانبخشی عضلات کف لگن

بیوفیدبک

بیوفیدبک تراپی برای عملکرد تخلیه و عضلات کف لگن یک روش درمانی بسیار ارزشمند و موثر برای بسیاری از بیماران خصوصا زنانی که اخیرا زایمان داشته‌اند، است. این یک روش کنترلی و مدیریتی است که عوارض جانبی ندارد و در برخی بیماران خاص تاثیرات بسیار چشمگیری ایجاد می‌کند. در روش بیوفیدبک، نمودارهای روی صفحه مانیتور به بیمار نشان داده می‌شود و صداهایی نیز پخش می‌شود که این صداها و تصاویر به بیمار نشان می‌دهند عضلات او چگونه در حال عمل کردن هستند. با کمک این امکانات بیمار می‌تواند عضلات کف لگن و انقباضات آن را دقیقا حس کند و واکنش آن‌ها را روی مانیتور ببیند و یاد بگیرد که چگونه آن‌ها را کنترل کند. بیمار می‌آموزد که اشتباها سایر عضلات بدن خود مانند عضلات شکم را منقبض نکند.  کامپیوتر، فعالیت عضله را ثبت می‌کند (انقباضات و قدرت آن‌ها) و آن‌ها را روی صفحه نمایش می‌دهد. این نمودارها و صداها وسایل آموزشی مفیدی هستند که به بیمار کمک می‌کنند عضلات کف لگن خود را کنترل کند.

روشها

دو سنسور (حسگر) در اطراف ناحیه خارجی مقعد  و یک سنسور روی کشاله ران قرار داده می‌شود. گاهی حسگرها گایی نیز برای تست کردن سایر عضلات بدن قرار داده می‌شود چرا که بیماران گاهی اشتباها عضلات دیگر را منقبض می‌کنند (مثلا عضلات باسن، شکم یا ران) و باید به آن‌ها آموزش داده شود که این عضلات را منقبض نکنند. جلسات بیوفیدبک معمولا بین 20 تا 30 دقیقه طول می‌کشند. برای رسیدن به بهترین نتایج معمولا به طور میانگین به 12 جلسه بیودفیک نیاز است. برای دیدن نتیجه درمان نیز چگونگی تخلیه و انجام تمرینات کف لگن توسط بیمار ارزیابی می‌شود.

تحریک الکتریکی

تحریک الکتریکی یکی از روش‌های درمانی بسیار موثر و ارزشمند در درمان اختلالات ادراری مانند بی‌اختیاری استرسی  یا اضطراری پس از زایمان است. این روش همچنین برای افرادی که به طور همزمان بی‌اختیاری اضطراری و استرسی دارند نیز مفید است. در مواردی که شخص بی‌اختیاری اضطراری دارد، فرکانس‌های مربوط به پارامترهای افتادگی مگنوس و پالس‌های جریان شخصی (uroflash) اعمال می‌شود. در موارد ابتلا به بی‌اختیاری استرسی نیز جریان‌های مدولاسیون با فرکانس متوسط استفاده می‌شوند. برای اعمال این جریان‌ها از الکترود واژینال یا سطحی استفاده می‌شود. برای انجام درمان‌های پس از زایمان، درمان باید در اولین فرصت ممکن بین هفته‌های 4 تا 6 پس از زایمان، شروع شود.

آیا ورزش کگل برای درمان بی‌اختیاری ناشی از ادرار بعد از زایمان موثر است؟

شما می‌توانید برای تقویت عضلات کف لگن، ورزش‌های کگل را انجام دهید. این عضلات در واقع از مثانه، رحم مقعد و مجرای ادراری پشتیبانی می‌کنند. انجام این تمرینات به افرادی کمک می‌کند که پس از زایمان دچار بی‌اختیاری ادرار  و عدم کنترل بر مثانه شده‌اند.

برای شروع تمرینت باید اول مثانه خود را تخلیه کنید. سپس تصور کنید که می‌خواهید ادرار خود را کنترل کنید و به طور همزمان از خروج گاز روده جلوگیری کنید و یا تصور کنید که روی تکه سنگی مرمری نشسته‌اید و می‌خواهید آن را به داخل واژن خود بکشید (حس جمع کردن و بالا کشیدن عضلات). تمرینات کگل را در هنگام ادرار کردن انجام ندهید.

اگر مطمئن نیستید که دارید این کار را به درستی انجام می‌دهید یا نه، می‌توانید یکی از انگشتانتان که تمیز هم هست، درون وازن خود قرار دهید و تمرینات کگل را انجام دهید. اگر فشار را روی انگشت خود حس می‌کنید دارید تمرینات کگل را به درستی انجام می‌دهید. توجه کنید که در حین انجام این تمرینت عضلات شکم و پای خود را منقبض می‌کنید و یا نفس خود را حبس نمی‌کنید. به بیان دیگر، تنها عضلات کف لگن باید در حالت انقباض باشند.

اگر به تازگی می‌خواهید تمرینات کگل را آغاز کنید، هر بار که عضلات خود را منقبض می‌کنید، آن را برای چند لحظه نگه دارید و سپس عضلات خود را شل کنید. به تدریج که عضلات شما قوی‌تر می‌شوند سعی کنید در هر بار انقباض، عضلات خود را 10 ثانیه نگه دارید و سپس 10 ثانیه شل کنید. اگر بی‌اختیاری ادراری استرسی دارید، زمانی که عطسه یا سرفه می‌کنید یا چیزی سنگین بلند می‌کنید، تمرین کگل را انجام دهید. ممکن است این کار از ریزش ادرار جلوگیری کند.