شنیدن خبر سرطان برای فرد مبتلا و خانواده او بسیار دشوار است. همه اعضای خانواده با تجربیات دردناکی در این زمینه و آشنایی با سرطان مواجه خواهند شد، اما شروع به جمع آوری اطلاعات در خصوص بیماری خود یا یکی از اعضای خانواده خود میکنند که این مساله بهترین روش برای درمان و کنترل بیماری محسوب میشود. سرطان مثانه به رشد غیر طبیعی سلولهای مثانه گفته میشود که به طور کلی افراد بزرگسال را درگیر میکند، اما احتمال بروز آن در هر سنی وجود دارد و معمولا سلولهای پوشاننده دیواره مثانه را درگیر میکند. مثانه یک عضو بالن مانند و خالی است که در ناحیه لگن قرار دارد و وظیفه آن جمع آوری ادرار میباشد. مردان بیشتر از زنان در معرض ریس ابتلا به بیماری قرار دارند، معمولا هر دو جنس دچار بی اختیاری ادرار میشوند.
علل ابتلا به سرطان مثانه چیست؟
علت اصلی سرطان مثانه مشخص نیست. سرطان مثانه زمانی رخ میدهد که سلولهای غیر طبیعی بدن به سرعت شروع به تکثیر و رشد کننده و به سایر بافتهای مجاور حمله نمایند.
علائم سرطان مثانه
علائم و نشانهها، به مواردی گفته میشود که باعث اختلال در سلامت فرد میشوند. علائم و نشانههای سرطان مثانه در افراد مختلف متفاوت است و ممکن است همه آنها علائم یکسان و مشترکی نداشته باشند. وجود خون در ادرار، بیاختیاری ادرار (نشت ادرار) و خستگی از علائمی هستند که فرد مبتلا به سرطان مثانه تجربه میکند. برخی دیگر از علائم مانند کاهش وزن، تورم پاها، درد استخوان، درد در ناحیه لگن، مقعد و رکتوم کمتر در میان بیماران دیده میشوند. افراد مبتلا به سرطان مثانه ممکن است همانند سایر بیماران از وجود مشکل خود بی اطلاع باشند و هیچ گونه علائم و نشانهای نداشته باشند. برای اطمینان از این مساله باید حتما به پزشک مراجعه کرد.
درد شکم
دردی که بین قفسه سینه و کشاله ران احساس میشود، درد شکم نامیده میشود. معمولا از این درد تحت عنوان درد شکم یا معده یاد میشود. درد انواع مختلفی دارد و شامل موارد زیر است:
- درد عمومی: در نیمی از ناحیه معده احساس میشود.
- درد تیر کشنده: کمتر باعث نگرانی میشود و معمولا به علت تجمع گاز و نفخ ایجاد میشود.
- درد موضعی: در یک نقطه خاص از شکم رخ میدهد.
- درد کولیکی: میتواند باعث درد و ناراحتی شدید شود، به صورت ناگهانی شروع میشود و به همین ترتیب خاتمه مییابد. این نوع درد معمولا به سنگ کیسه صفرا و سنگ کلیه مربوط است.
وجود خون در ادرار
هماچوری (وجود خون در ادرار) شایع ترین علامت سرطان مثانه است. گاهی اوقات بیمار قادر به مشاهده خون موجود در ادرار نیست و تشخیص آن از طریق آزمایشات مختلف مانند سیستوسکوپی، سی تی اسکن، ام آر آی، التراسوند، کشت ادرار، سیستولوژی ادرار، پیلوگرام داخل وریدی محقق میشود. برای توصیف سطح هماچوری از دو عبارت استفاده میشود:
- جحیم: که با چشم دیده میشود.
- میکروسکوپی: که فقط از طریق آزمایش قابل تشخیص است.
در صورتی که شما یا یکی از عزیزانتان در ادرار خود خون مشاهده میکنید، باید برای تشخیص بیماری و رد کردن سایر علل احتمالی به پزشک مراجعه کنید.
درد یا التهاب استخوان
در مواردی که سرطان به استخوان سرایت کرده باشد، بیمار دچار درد یا التهاب استخوان میشود. اما این عارضه شیوع کمتری دارد.
بی اختیاری ادرار (نشت ادرار)
نشت ادرار (بی اختیاری) یک اختلال شایع در میان افراد مسن است. با این حال، بی اختیاری ادرار میتواند یکی از عوارض جانبی یا علامت ابتلا به سرطان مثانه باشد. بی اختیاری ادراری زمانی رخ میدهد که مثانه به طور غیر ارادی یا تصادفی دچار نشت ادرار شود. بی اختیاری روده نیز زمانی ایجاد میشود که گاز یا مدفوع در روده وجود باشد و روده به طور تصادفی یا غیر عادی دچار بی اختیاری شود.
سوزش ادرار
دیسوری یک اصطلاح پزشکی برای سوزش ادرار دردناک بودن دفع ادرار است. درد باعث ناراحتی بیمار شده و گاهی اوقات بسیار شدید میشود. افرادی که از سوزش ادرار رنج میبرند، دچار درد شکم، کمر، و پهلو نیز خواهند شد. برخی از بیماران از سوزش و درد مجرای پیشاب (لوله ای که وظیفه حمل ادرار را بر عهده دارد) رنج میبرند. این عارضه در افرادی که نیاز به دفع فوری ادرار دارند اما هنگامی که به سرویس بهداشتی میروند فقط مقدار بسیار کمی ادرار دفع میکنند، بسیار شایع است.
تکرر ادرار
تکرر ادرار تحت عنوان نیاز به دفع ادرار هر یک یا دو ساعت یک بار گفته میشود که بیمار باید فورا مثانه خود را تخلیه کند. در این حالت ممکن است میزان دفع ادرار بسیار زیاد یا بسیار کم باشد. تکرر ادرار معمولا با بی اختیاری همراه است و میتواند در هر ساعتی از شبانه روز رخ دهد، اما گاهی اوقات بیمار فقط در هنگام خواب دچار تکرر ادرار میشوند.
فوریت ادراری
فوریت ادراری عارضه ای است بیمار به صورت ناگهانی نیاز به دفع ادرار دارد. معمولا فوریت ادراری با دفع زیاد ادرار دارد. معمولا فوریت ادراری با دفع زیاد ادرار، بی اختیاری ادراری، سیستیت بینابینی و شب ادراری همراه است. با بالا رفتن سن احتمال ابتلا به فوریتی ادراری افزایش مییابد و در صورتی که این عارضه درمان نشود میتواند منجر به بی اختیاری ادرار شود. افرادی که دچار تکرر ادرار و فوریت ادراری هستند نمیتوانند به موقع خود را به سرویس بهداشتی برسانند و دچار نشت ادرار میشوند، بنابراین ترجیح میدهند از پوشک مخصوص بزرگسالان استفاده کنند.
سرطان مثانه چگونه تشخیص داده میشود؟
در صورتی که پزشک به سرطان مثانه مشکوک شود، میتواند از آزمایشات مختلف برای تائید این عارضه استفاده کند. این تستها عبارتند از:
- آزمایش ادرار: برای بررسی وجود سلولهای سرطانی، نمونه ادرار آنالیز میشود.
- معاینه جسمانی بیمار: اعضای داخلی لگن و قسمتهای مجاور مورد بررسی قرار میگیرند.
- بیوپسی و سیستوسکوپی: در این روش یک دوربین کوچک و انعطاف پذیر وارد مجرای پیشاب میشود تا پزشک بتواند قسمتهای داخلی مثانه و مجرای پیشاب را مشاهده کند. در صورت مشاهده هرگونه ناهنجاری از مثانه نمونه برداری میشود.
- پیلوگرام داخل وریدی ( IVP ): در این روش ماده حاجب به درون یکی از عروق بازو تزریق میشود و پزشک از طریق مانیتور، ورود آن را به درون کلیهها بررسی میکند تا بتواند هرگونه ناهنجاری را تشخیص دهد.
- سی تی اسکن، اسکن ام آر آی، اسکن رادیو ایزوتوپ و اشعه ایکس: پس از تشخیص و تائید سرطان از این روشها برای تعیین میزان پیشرفت سرطان استفاده میشود .
روشهای درمان سرطان که میتواند باعث بی اختیاری ادراری شود
روشهای درمانی زیر میتوانند باعث از بین رفتن کنترل مثانه شوند. بی اختیاری ادراری پس از درمان سرطان، با بهبود بدن به تدریج از بین میرود. در برخی موارد، بی اختیاری ادراری دائمی است. پرتو درمانی در ناحیه لگن میتواند باعث التهاب مثانه و در نتیجه بی اختیاری ادرار شود. برخی از داروهای شیمی درمانی به اعصابی که وظیفه کنترل عملکرد شانه را بر عهده دارند، آسیب میرسانند. برخی دیگر میتوانند سطح هورمونها را پائین بیاورند یا باعث تهوع و استفراغ شوند. قبل از پیوند سلولهای بنیادی داروهای شیمی درمانی با دز بالا به بیمار داده میشود که میتواند منجر به التهاب مثانه و استفراغ شود. آسیب دیدن عصب، تغییر سطح هورمون، التهاب مثانه، و استفراغ میتواند باعث از بین رفتن کنترل مثانه شود. برخی از روشهای درمانی هورمونی باعث خشک شدن مجرای پیشاب شده و در نتیجه در عملکرد مثانه اختلال ایجاد میکنند. جراحی لگن میتواند به اعصاب و عضلاتی که به مثانه متصل هستند، آسیب برساند.
درمان بی اختیاری ادرار در افراد مبتلا به سرطان مثانه
داروها
پزشک برای درمان برخی از انواع بی اختیاری ادرار، دارو تجویز میکند. این داروها عملکردهای متفاوتی دارند که عبارتند از:
- عضله مثانه را شل میکنند.
- سیگنالهای عصبی که باعث اسپاسم مثانه میشوند را مسدود میکنند.
- سیگنالهای عصبی که باعث انقباضات مثانه بیش فعال میشوند را مسدود میکنند.
- ظرفیت مثانه و حجم عضله آن را افزایش میدهند.
- باعث تقویت عضله نگهدارنده ادرار میشوند.
داروهای دیگری نیز برای درمان بی اختیاری ادراری وجود دارند. این داروها شامل مصرف آنتی بیوتیک برای درمان عفونت است. در برخی زنان که کاهش سطح هورمون باعث بی اختیاری شده است، استعمال پماد حاوی هورمون استروژن در ناحیه واژن و مجرای پیشاب به بهبود این مشکل کمک میکند. در برخی افراد نیز کلاژن به درون گردن مثانه تزریق میشود که باعث افزایش حجم مجرای پیشاب میشود و آن را وادار به تنگ شدن مینماید. معمولا برای دستیابی به نتیجه دلخواه باید چندین تزریق انجام شود. در برخی افراد تزریق کلاژن با اثر گذاری موقت و در برخی دیگر با اثر گذاری طولانی همراه است.
رفتار درمانی
رفتار درمانی شامل مواردی است که با تغییر فعالیت یا عادات رفتاری باعث بهبود بی اختیاری ادراری میشود. این روش شامل تخلیه مثانه به طور منظم، تاخیر در رفتن به سرویس بهداشتی، تقویت عضلات کف لگن، اصلاح رژیم غذایی و مایعات دریافتی است. این اقدامات به 80 درصد از افراد کمک میکند که بر مشکل خود غلبه نمانید. برخی از مزایای رفتار درمانی عبارتند از:
- به بهبود برخی از علائم کمک میکنند.
- فاقد عوارض جانبی هستند.
- کم هزینهترین روش برای درمان بی اختیاری ادرار محسوب میشوند.
- به عنوان اولین روش برای درمان بی اختیاری ادرار پیشنهاد میشود.
- بیمار نفس مهمی در فرایند درمان خود ایفا میکند.
تحریک الکتریکی
در صورتی که فرد نتواند عضلات کف لگن خود را منقبض کند، استفاده از دستگاهی که سیگنالهای الکتریکی را به عضلات کف لگن ارسال کند توصیه میشود. این وسیله، تحریک الکتریکی نام دارد. پزشک کاوشگر کوچکی را وارد واژن زن یا مقعد مرد میکند، سپس جریان الکتریسیته از طریق آن وارد بدن میشود و هنگامی که بیمار در حال منقبض کردن آنها است به تقویت عضلات کف لگن کمک میکند.
بیوفیدبک
بیوفیدبک روشی است که نحوه انجام صحیح تمرینات ورزشی کف لگن را ارزیابی میکند. روشهای بیوفیدبک مختلفی وجود دارد که عبارتند از:
- یک کاوشگر کوچک وارد واژن زن یا مقعد مرد میشود.
- هنگامی که بیمار عضلات خود را منقبض میکند اطلاعات دریافت شده به مانیتور کامپیوتر ارسال میشود.
- گاهی اوقات الکترورها به پوست شکنم یا اطراف مقعد متصل میشوند و هنگامی که بیمار عضلات خود را منقبض میکند، اطلاعات دریافت شده به مانیتور کامپیوتر ارسال میشود.
تجهیزات پزشکی
پزشک براساس نوع و شدت بی اختیاری ادرار، استفاده از وسایل و تجهیزات پزشکی مختلفی را پیشنهاد میدهد. این وسایل عبارتند از:
- مسدود کننده مجرای پیشاب، وسیلهای که برای برخی از انواع بی اختیاری درون مجرای پیشاب قرار داده میشود. پزشک نحوه قرار دادن و خارج کردن آن را برای تخلیه ادرار توضیح میدهد.
- پساری یک حلقه سفت و محکم است که برای محافظت از عضلات مثانه و کنترل بهتر ادرار درون واژن قرار داده میشود. پزشک نحوه استفاده از آن را توضیح خواهد داد.
- سوند ادرار یک لوله بلند و نازک است که از طریق مجرای پیشاب وارد مثانه میشود. این وسیله برای تخلیه ادرار استفاده میشود. تیم پزشکی، سوند را به بیمار وصل میکنند و آن را به کیسه ادرار متصل مینمایند.
عمل جراحی
برخی از افرادی که از بی اختیاری ادراری رنج میبرند نیاز به عمل جراحی معلق کردن لگن یا مثانه دارند. در این روش، مثانه و مجرای پیشاب در محل طبیعی خود درون لگن قرار داده میشوند، میتوان به کمک اسلینگ نیز به رفع مشکل بیمار پرداخت. اسلینگ از بافت شکم یا شبکه های مصنوعی ساخته میشود و زیر مثانه یا اطراف مجرای پیشاب قرار میگیرد. اسلینگ باعث فشرده کردن اسفنکتر مثانه و پیشگیری از نشت ادرار میشود. معمولا از این روش برای درمان بی اختیاری در زنان استفاده میشود، اما گاهی اوقات برای درمان بی اختیاری استرسی نیز مورد استفاده قرار میگیرد. برخی از بیماران به اسفنکتر ادراری مصنوعی نیاز دارند. در این روش یک حلقه مصنوعی که درون آن از مایع پر شده است اطراف مجرای پیشاب قرار داده میشود. هنگامی که این وسیله پر از مایع میشود مجرای پیشاب را میبندد و از نشت ادرار جلوگیری میکند. اسفنکتر تخلیه میشود و ادرار از مثانه خارج میشود. این جراحی بیشتر در مردان مورد استفاده قرار میگیرد و به ندرت در زنان استفاده میشود.
